Son haftalarda Türkiye genelinde peş peşe yaşanan gıda zehirlenmesi haberleri toplumda tedirginlik yarattı. Özellikle toplu yemek tüketiminin arttığı kış aylarında, gıdaların saklanma koşullarında yapılan hatalar ve yanlış hazırlama davranışlarının riskleri büyüttüğüne dikkat çekiliyor. Çakmak Erdem Hastanesi’nde görev yapan Uzm. Dyt. Ceren Turan, gıda güvenliğinin mevsim fark etmeksizin günlük yaşamda kritik bir öneme sahip olduğunu belirtiyor. Birçok kişi gıda zehirlenmesini yalnızca sıcak yaz aylarıyla ilişkilendirse de uzmanlara göre kışın risk tamamen ortadan kalkmıyor. Soğuk hava “yiyecek daha geç bozulur” algısı yaratsa da gerçek tablo çok daha farklı.
“Kışın risk sıfırlanmıyor; sadece kaynağı değişiyor”
Uzm. Dyt. Ceren Turan, en büyük hatanın mevsime güvenmek olduğunu belirterek şunları söylüyor, “Evet, yazın sıcaklık bakterilerin çoğalmasını hızlandırıyor. Ancak kışın risk tamamen bitmiyor, yalnızca şekil değiştiriyor. Kapalı alanlarda toplu yemek tüketimi artıyor, büyük tencerelerde pişen yemekler yavaş soğuyor ve yanlış saklama davranışları zehirlenme vakalarını tetikleyebiliyor. Ayrıca norovirüs gibi viral enfeksiyonlar kış aylarında daha yaygın.” Turan’a göre özellikle evlerde ve restoranlarda pişirilen yemeklerin saatlerce tezgâhta bekletilmesi görünmez bir tehlikenin en büyük sebebi.
Kışın gizli riskini artıran faktörler
Kış aylarında gıda zehirlenmelerini artıran unsurların temelinde insan davranışları bulunuyor:
- Kapalı alanlarda toplu yemeklerin artması
- Büyük miktarda pişirilen yiyeceklerin yavaş soğuması
- Oda sıcaklığında bekleyen yemeklerde bakterilerin hızla çoğalması
- Hasta kişilerin yiyeceklere temas etme ihtimalinin yükselmesi
- Kışın daha sık görülen norovirüs gibi viral etkenler
- Elektrik kesintileri veya ulaşımdaki aksaklıklarla soğuk zincirin bozulması
Turan, “Bakterilerin en hızlı çoğaldığı tehlikeli sıcaklık aralığı 5–60 °C’dir. Bu aralıkta kalan her yiyecek kısa sürede risk oluşturabilir” diyerek doğru saklama tekniklerinin önemini vurguluyor.
Hangi yiyecekler daha riskli?
Kışın tüketilen bazı yiyecekler özellikle dikkat gerektiriyor. Uzmanlara göre sütlü tatlılar, krema içeren ürünler, pilav, makarna gibi nişastalı yiyecekler, et ve tavuk yemekleri, mayonezli yiyecekler ve uzun süre açıkta kalan hazır ürünler bu dönemde daha yüksek risk taşıyor. Turan bu konuda şu uyarıyı yapıyor, “Özellikle pirinç ve makarna gibi nişastalı yiyecekler yanlış soğutulduğunda Bacillus Cereus bakterisi hızla çoğalabilir. Bu bakterinin oluşturduğu toksin pişirmeyle yok olmaz.”
Restoranda ilk bakışta kontrol edilebilecek kritik noktalar
Dışarıda yemek yiyenlerin güvenliği için ilk izlenimler oldukça önemli. Restoranın genel temizliği, personelin hijyen kuralları, sıcak-soğuk ürünlerin doğru koşullarda tutulması gibi unsurlar tüketici açısından karar verici ipuçları sunuyor. Uzm. Dyt. Ceren Turan bu konuda şunları belirtiyor, “Soğuk ürünlerin 5 °C’nin altında, sıcak yemeklerin ise 60 °C’nin üzerinde tutulması gerekir. Uzun süre açıkta bekleyen, ılık hâle gelen her sıcak yemek risklidir. Müşteri yoğunluğu olan yerlerde hızlı tüketim ve taze pişirme olumlu işarettir.”
Belirtiler neler ve hangi durumda hastaneye gidilmeli?
Gıda zehirlenmeleri çoğunlukla bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı ve ateş ile kendini gösteriyor. Ancak bazı durumlarda gecikmeden tıbbi müdahale gerekiyor. Turan, “Yüksek ateş, kanlı ishal, şiddetli kusma nedeniyle sıvı alamama, baş dönmesi, idrar miktarında azalma gibi belirtiler acil değerlendirme gerektirir” diyor.
“Nörolojik belirtiler varsa dakikalar bile önemli olabilir”
Uzm. Dyt. Ceren Turan, özellikle toksin kaynaklı bazı zehirlenmelerin ciddi nörolojik bulgular verebildiğini hatırlatarak, “Bulanık görme, çift görme, kas güçsüzlüğü veya nefes darlığı gibi belirtilerde hiç beklemeden acile başvurulmalı” ifadelerini kullanıyor.
Kış aylarında güvenli beslenmek için 7 temel kural
Turan’a göre birkaç basit önlem, kışın artan riskleri büyük ölçüde azaltıyor:
- Sıcak yiyecekleri sıcak, soğuk yiyecekleri soğuk tutun.
- Pilav ve nişastalı yiyecekleri hızla soğutun, 24–48 saat içinde tüketin.
- Artıkları en az 75 °C’ye ısıtarak tüketin, defalarca ısıtıp soğutmayın.
- Çiğ ve pişmiş gıdaları ayırın, kesme tahtalarını karıştırmayın.
- Hazırlık öncesi ve sonrası mutlaka elleri yıkayın.
- Pastörize olmayan süt ve süt ürünlerinden kaçının.
- Şüpheli görünen hiçbir yiyeceği tadına bakarak test etmeyin, doğrudan atın.
Zehirlenmelerin büyük kısmı doğru adımlarla önlenebilir
İçinde bulunduğumuz dönemde artan zehirlenme haberleri kaygı yaratmış olsa da uzmanlara göre doğru saklama, hızlı soğutma ve hijyen kurallarına dikkat edildiğinde riskin büyük bölümü kontrol altına alınabiliyor. Çakmak Erdem Hastanesi’nde görev yapan Uzm. Dyt. Ceren Turan, paylaştığı bilgilerle kış aylarında artan toplu tüketim alışkanlıkları ve saklama hatalarına dikkat çekerek, doğru gıda güvenliği adımlarının zehirlenme vakalarının büyük kısmını önleyebileceğini hatırlatıyor. Turan, basit ama kritik önlemlerin hem evlerde hem de dışarıda güvenli beslenme için temel oluşturduğunu vurguluyor.
